On dört kromozomlu kavuzlu bir buğday olan IZA buğday  en eski bir ata türü buğdaydır.

İlk olarak 10 ile 13,000 yıl önce Karacadağ eteklerinde kültüre alınmıştır.

     Göçler ve yapılan ticaretler ile Karacadağ’dan yola çıkan bu on dört kromozomlu buğdaylar, çeşitli yer ve bölgelere ulaşmıştır. Bolu’nun Seben ilçesine de gelen bu buğday IZA adı ile uzun yıllar ekilmiş ve bugün Seben’de Seben’e özgün bir yapıya kavuşmuştur.

     Kolay harmanlanabilen ekmeklik ve makarnalık buğdayların ortaya çıkmasından sonra, öteki kavuzlu buğdaylara olduğu gibi, IZA’ya olan ilgi ve önem de azalmıştır. Ancak son zamanlarda yapılan çalışmalar ile IZA’nın besleyicilik ve sağlığa katkısı bakımından değeri anlaşılınca IZA’nın önemi yeniden artmaya başlamıştır.

     IZA; Bolu ilinde dekara 200-250, Seben ilçesinde ise 250-300 kilogram arasında değişen verimlere ulaşmaktadır. Bu verim; tescilli ekmeklik ve makarnalık buğdaylara göre daha düşük olmasına karşın IZA buğdayı içerdiği protein, mineral, lutein, vb. içerik özelliklerinden dolayı artan değeri ile daha karlı bir konuma geçmektedir.

   IZA ekmeklik buğdaylardan daha fazla çinko, demir, bakır ve selenyum içermektedir. Protein bakımından ise ekmeklik ve makarnalık buğdayların her ikisinden de zengindir. %16,2 -28,5 arasında protein içeren IZA buğdayında 2 kat daha fazla karotenoid ve 3-4 kat daha fazla lutein bulunmaktadır.

     IZA buğdayı düşük glisemik indeksinden dolayı şeker hastaları için modern buğdaylardan daha uygundur. Ayrıca yaşlanmaya bağlı sarı nokta hastalığına karşı koruyucu bir etki göstermektedir.

Anılan değerli özelliklerinden dolayı, IZA buğdayının korunması ve çiftçilerin bundan yararlanması için 14.02.2018 tarihinde Bolu Belediyesi ve Bolu Abant Baysal Üniversitesi arasında bir protokol imzalanarak Seben – IZA buğdayına coğrafi işaret alınması için gerekli çalışmalara başlanmıştır.

   Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökeni bir yöre, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren ad veya işaretlerdir. Bir bölgede bir ürün içerik bakımından diğer bölgelerde bulunan üründen farklı olabilir. Bu ürünlerin o bölgenin veya bulunduğu yörenin adıyla anılması, tüketiciler tarafından bu ürünlerin o yöreye özgü belli bir kaliteye sahip olduğu anlamına gelir. Ayrıca coğrafi işaret sadece bir üreticiyi korumaya almayıp belirli şartlar altında üretim yapan tüm üreticileri koruma altına alır.

     IZA buğdayı Seben’de kışlık olarak ekilmektedir. Sonbaharda işlenen kıraç ya da yarı kıraç tarlalar Eylül’ün 15’ile birlikte ekilmeye başlanmakta bu ekimler yaklaşık 15 Ekim’e kadar sürmektedir. IZA genellikle elle veya mibzerle ekilmektedir.

     IZA buğdayından ağırlıklı olarak bulgur yapılmaktadır. IZA bulguru Bolu/Seben’de yerel halk tarafından yemek yapımında kullanılmaktadır.

     Bunların yanı sıra IZA buğdayının ticari değerini artırmak için bir dizi çalışma yürütülmektedir. Bu hususta Bolu Belediyesi ve Bolu Abant Baysal Üniversitesi, Biyoloji Bölümünden Prof.Dr. Nusret Zencirci ve ekibi gerekli çalışmaları sürdürmektedir. Ekmek, makarna ve diğer IZA buğdayı ürünlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.(*)

   Bolu Çiftliği ekibi olarak; Seben Kozyaka Köyü’ndeki tarlalarımızda ekimini yaptığımız IZA buğdayından elde ettiğimiz “Iza  Bulgur”  ile  Iza  unundan imalatını yaptığımız “ Iza Erişte”  satışına başlamış durumdayız.

   *Bilgiler Bolu Belediyesi tarafından düzenlenen broşürden alınmıştır.